De taxonomie van NANDA International
NANDA International heeft verpleegkundige diagnoses geordend in een classificatiesysteem: ...
1.9k weergaven | Leestijd 9 minuten
Als verpleegkundige leer je diagnosticeren door het herkennen van kernconcepten in de praktijksituatie. NANDA International heeft verpleegkundige diagnoses ontwikkeld die gebaseerd zijn op deze concepten. Als verpleegkundige zou je ze met behulp van de diagnostische kenmerken moeten kunnen herkennen. In deze blog geef ik je mijn vijf favoriete verpleegkundige diagnoses die ik gebruik tijdens mijn diensten op de Spoedeisende Hulp.
Hieronder geef ik je voorbeelden van verpleegkundige diagnoses in concrete, waargebeurde patiëntsituaties. Voor enkele diagnoses geldt dat ik ze pas ben gaan zien (en herkennen en valideren) nadat ik ze in de taxonomie van NANDA International zag staan. Want concepten ga je pas écht zien (en er naar handelen en het rapporteren) als iemand anders jou op deze concepten gewezen heeft.
Ben je er klaar voor?
We beginnen bij de A… van Airway… 😉
Patiënten die worden binnengebracht door de ambulance, liggen soms op een wervelplank. Ze zijn dan geïmmobiliseerd omdat er verdenking bestaat op ruggenmergletsel. Totdat er röntgenfoto’s of een hersenscan gemaakt (en beoordeeld) zijn, blijven ze dus op een wervelplank of traumatras liggen.
Een bijkomend probleem is dat de patiënt nu niet meer zelfstandig overeind kan komen als hij of zij moet braken. Daarom is het belangrijk dat er altijd een verpleegkundige bij deze patiënt blijft, zodat die de plank kan kantelen bij braken. Dus óók als de patiënt stabiele vitale functies heeft en de verdenking op nek-rugletsel minimaal is. Ook bij stabiele patiënten bestaat er een risico op aspiratie door de immobilisatie op de wervelplank.
De officiële definitie van Risico op aspiratie (NANDA-I 00039) is de verhoogde kans dat gastro-intestinaal secreet, orofaryngeaal secreet, voeding of vloeistoffen in de tracheobronchiale luchtwegen terechtkomen met mogelijk schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Deze diagnose kan je vinden in de taxonomie van NANDA International onder Veiligheid en bescherming (domein 11).
De risicofactor is bij risicodiagnoses een diagnostisch kenmerk. In dit voorbeeld is de risicofactor voor Risico op aspiratie: Barrière in heffen bovenste lichaamshelft. Ik vind dat echter niet concreet genoeg. Daarom maak ik dit concreter door “immobilisatie op de wervelplank” als risicofactor in het dossier te zetten.
Op de Spoedeisende Hulp wil je graag van iedereen die binnenkomt weten of je rekening moeten houden met een behandelbeperking. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat iemand niet meer gereanimeerd wil worden. Andere patiënten willen niet meer beademend worden. En weer andere patiënten willen niet meer naar de Intensive Care.
Als SEH-verpleegkundige bereid ik de patiënt vaak al voor op wat er komen gaat. Daarbij ga ik vroegtijdig het gesprek aan over waarden en overtuigingen. De vraag “Wilt u nog gereanimeerd worden?” van de arts komt dan niet zo hard binnen bij patiënten.
Vaak weten patiënt heel goed wat ze willen en hebben ze daar al over nagedacht. Maar er zijn ook patiënten die deze vraag voor het eerst krijgen en het niet zeker weten. Soms hebben ze ook behoefte aan gesprekken met naaste familie voordat ze een beslissing nemen.
Het concept besluitvorming zit ingebakken in de verpleegkundige diagnose Beslisconflict (NANDA-I 00083). Dat is de onzekerheid over een te ondernemen actie wanneer de mogelijke acties een risico, verlies of bedreiging van de waarden en opvattingen met zich meebrengen. De ‘te ondernemen actie’ is in dit geval het definitief vaststellen van een behandelbeperking. Deze diagnose kun je vinden in de taxonomie van NANDA International onder Levensprincipes (domein 10).
De diagnostische kenmerken zijn divers. Vaak is het afhankelijk van de situatie en de levensprocessen van de patiënt. Een voorbeeld is de negentig jaar oude vrouw die thuis wordt verzorgd door haar nicht. De vrouw zelf wil een behandelbeperking. Maar ze wil dit óók eerst overleggen met haar nicht. Het diagnostisch kenmerk is dan een vertraagde besluitvorming, doordat mevrouw eerst met de nicht haar keuze wil kosluiten.
Andere mogelijke diagnostische kenmerken zijn: aarzelen tussen de keuzemogelijkheden; bewust zijn van de ongewenste consequenties behandelbeperking; onzekerheid over de keuzemogelijkheden; stress en twijfel aan persoonlijke waarden en overtuigingen.
Als je het hebt over verpleegkundige diagnoses op de Spoedeisende Hulp, dan mag de diagnose Acute pijn (NANDA-I 00132) natuurlijk niet ontbreken. Dat is de onaangename zintuiglijke of emotionele ervaring samenhangend met actuele of potentiële weefselbeschadiging of beschreven in termen van een dergelijke beschadiging; die plotseling of langzaam begint met elke mogelijke hevigheid, van matig tot ernstig, en waarvan kan worden verwacht of voorspeld dat deze zal eindigen.
Om het concept ‘pijn’ en alles wat daarbinnen valt goed te beschrijven, zijn veel woorden nodig. De diagnose Acute pijn bevat onder meer de toevoeging ‘met een duur van minder dan drie maanden’. Die toevoeging is met name van belang om het onderscheid te maken met Chronische pijn (00133). Houdt de pijn langer dan drie maanden aan? Dan is er sprake van chronische pijn.
Bij acute pijn is er vaak sprake van fracturen, wonden, buikpijn en rugpijn. Als verpleegkundige op de SEH heb je hier een zelfstandige verantwoordelijkheid. Die gaat verder dan alleen de medicatie uit een pijnprotocol. Ook positionering, comfort, angstreductie en (bij kinderen) afleiding vormen een wezenlijk onderdeel van de behandeling op de SEH.
Zowel chronische als acute pijn kun je vinden in de taxonomie van NANDA International onder Welbevinden (domein 12)
Het begrip health literacy (gezondheidskennis) is bij uitstek een concept waar verpleegkundigen zelfstandig mee uit de voeten kunnen. Het is dan ook mijn vierde favoriete verpleegkundige diagnose op de SEH: Bereidheid tot verbetering van de gezondheidskennis (NANDA-I 00262).
Het wordt omschreven als een patroon van gebruik en ontwikkeling van vaardigheden en competenties (leesvaardigheid, kennis, motivatie, cultuur en taal) om gezondheidsinformatie te vinden, begrijpen en beoordelen en gebruik van gezondheidsinformatie en gezondheidsconcepten toe te passen bij dagelijkse gezondheidsbeslissingen zodat deze de gezondheid bevorderen en in stand houden, gezondheidsrisico‘s verminderen en de totale kwaliteit van leven verbeteren, dat kan worden versterkt.
Deze diagnose kun je vinden in de taxonomie van NANDA International onder Gezondheidsbevordering (domein 1). Deze diagnose is vrij nieuw; hij werd pas in de laatste editie (2018-2020) opgenomen in de taxonomie van NANDA International. Maar de verpleegkundige interventies en de zorgresultaten (NIC en NOC) waren wel al ontwikkeld.
Therapietrouw is in de verpleegkunde een bekend concept. Bij de meeste onderzoeken op dit gebied ligt tegenwoordig echter meer de focus op ‘adherence’ (de opvolging van behandelingsvoorschriften) dan op ‘compliance’ (therapietrouw). Therapietrouw zie ik ook meer als het probleem van de verpleegkundige, en niet van de patiënt. De patiënt moet vrij zijn om eigen keuze en afwegingen te maken. Ook als dat zijn gezondheid schaadt.
Als verpleegkundige kun je de patiënt wel wijzen op de risico’s en de consequenties. Zo kun je de gezondheidsbeleving van de patiënt versterken. Dat is beter dan met het belerende vingertje wijzen.
Op de Spoedeisende Hulp is de vroegtijdige en laagdrempelige screening voor het vermoeden van kindermishandeling al goed ingeburgerd. Maar er zijn altijd situaties waarvan je weet dat een melding naar het AMK of Veilig Thuis niet zinvol is, maar er wel een risico bestaat dat er de relatie met het kind of de gezinssituatie instabiel is of dreigt te worden.
De verpleegkundige diagnose Ouderschapstekort (NANDA (00056) geeft handvatten voor dit soort situaties. Aan de hand van deze diagnose kun je beoordelen of er een verhoogde kans is op het onvermogen van de primaire verzorger om een goede omgeving te creëren, in stand te houden of opnieuw te scheppen voor de optimale groei en ontwikkeling van het kind. Deze diagnose kun je vinden in de taxonomie van NANDA International onder Rollen en relaties (domein 7).
De diagnostische kenmerken zijn helder en concreet beschreven. Ze sluiten aan bij de V&VN Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling.
Op de SEH zijn het angstige en stressvolle situaties voor het kind en voor de ouders. Door een goed assessment is hechting, geborgenheid, interactie en veiligheid goed te observeren.
Wat is jouw favoriete diagnose?
Tot zover mijn vijf favoriete verpleegkundige diagnoses die ik gebruik op de SEH. Ik ben benieuwd welke diagnose jou het meeste aanspreekt. Ook ben ik erg nieuwsgierig waarom!
Heb jij ook een favoriete diagnose? Laat het mij weten in de reacties!
Wil je meer weten over het stellen van verpleegkundige diagnoses?
Hier is de complete handleiding
[fotocredits: Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis, Tilburg]